ESKİ YUNAN VE LATİN EDEBİYATI Batı edebiyatının kaynağı, Eski Yunan ve Latin edebiyatlarıdır. İsa'nın doğumundan dokuz yüzyıl öncesine giden ve
ESKİ YUNAN VE LATİN EDEBİYATI
Batı edebiyatının kaynağı, Eski Yunan ve Latin edebiyatlarıdır. İsa’nın doğumundan dokuz yüzyıl öncesine giden ve MÖ II. yüzyıla kadar süregelen Yunan edebiyatının ana kaynağı, Homeros’un İlyada ve Odysseia destanları sayılır. Eski Yunan ve Latin edebiyatının önemli sanatçıları şunlardır:
1. HESİODOS:
— Didaktik bir şairdir. Didaktik şiirin kurucu¬su sayılmaktadır.
— Yurttaşlarını şiir yoluyla eğitmeye çalışmış; onları adaletli olmaya ve çalışmaya çağırmıştır.
— Köylü hayatını ve insanların günlük işlerini anlatan ilk şairdir.
— İşler ve Günler, en önemli eseridir.
2. SAPPHO:
— Yunan edebiyatının en büyük lirik şairi sayılmaktadır.
— Şiirlerinde özellikle aşk temasını işlemiş; aşkı, Tanrı’nın bir nimeti olarak görmüştür. Yaşadığı çağdan başlayarak, ünü gittikçe genişlemiş, kendinden sonraki bazı Yunan ve Latin şairlerini etkilemiştir.
— Sappho’nun şiirleri dokuz ciltte toplanmıştır. Şiirlerinden 170 kadar küçük parça kalmıştır.
3. AİSOPOS:
— Yalnız fabl türünde yazmıştır. Fabl türünün kurucusu sayılmaktadır. Anlattığı masalların konularını, gezileri sırasında uğradığı Doğu memleketlerinden topladığı tahmin ediliyor. Batı edebiyatında fabl türünde yazan şairler üzerinde derin etkisi görülür. Özellikle, Fransız şairi
— Fabiler adlı bir eseri vardır.
4. AİSKHYLOS:
— İlk büyük tragedya şairidir. Tragedyanın gelişmesinde büyük payı vardır.
— Eserlerinde gelenekleri ve ahlakı savunur.
— Onun eserlerinde insanlar tanrıların iradesiyle hareket eden yaratıklar olarak gösterilir; bunlar ne yaparlarsa yapsınlar, alınyazılarının dışına çıkamazlar.
— Doksan kadar eser yazmış olan Aiskhylos’un yalnız yedi tragedyası elimize geçmiş, diğerleri kaybolmuştur.
5. SOPHOKLES :
— Aiskhylos’tan sonra yetişen en büyük tragedya şairidir. Tragedyanın gelişmesinde büyük payı vardır: oyuna üçüncü aktörü katmış, koroda şarkı söyleyenlerin sayısını 12’den 15’e çıkarmış, trilogia (üçleme) yazma geleneğini kaldırmıştır.
— Eserlerinde facia, alınyazısıyla mücadeleye girişen insanın yenilmesinden doğmaktadır.
— İnsanların çeşitli duygularını ve karakterlerini çözümlemekte çok üstün bir başarı göstermiştir.
— Sophokles, 123 adet tragedya yazmışsa da bunların bazıları korunabilmiştir: Kral Oidipus, Oidipus Kolonos’ta, Antigone, Aias, Elektra, Trakhisli Kadınlar başlıca eserleridir.
6. EURİPİDES:
— Aiskhylos ile Sophokles’ten sonra, Atina’nın yetiştirdiği üçüncü büyük tragedya şairidir.
— Onun eserlerinin yeniliği, tiyatronun tekniği ile ilgili değil, sahneye çıkarılan kişilerin psikolojisi ile ilgilidir.
— Eserlerinde konuşmaya daha çok yer verip "koro"nun rolünü azaltarak tiyatronun gelişmesine yardım etmiştir.
— Eurlpides, 92 tragedya yazmışsa da eserlerinin ancak 18 tanesi korunabilmiştir. Bunların on yedi tanesi tragedyadır.
— Kyklops adlı eseri, Yunan edebiyatında "satyr" denen dram türünün tek örneğidir.
7. ARİSTOPHANES:
— İlk büyük komedya şairidir. Eserlerinde tanınmış kişiler ve bazı toplum olayları yerilmiştlr. Bunlarda, geleneğe uyularak, kaba şakalara, küfürlere, açık saçık sözlere de çok yer verilmiştir.
— 44 komedya yazmışsa da, bunların ancak 11 tanesi korunabilmiştir. En ünlüleri şunlardır: Atlılar, Eşekarıları, Kuşlar, Kurbağalar, Bulutlar, Barış, Lysistrata
8. HERODOTOS:
— Gezileri sırasında halkın din, gelenek ve uygarlıklarını incelemiş, yazılı ve sözlü belgelerden yararlanmış, öğrendiklerini olduğu gibi yansıtmaya çalışmıştır. Herodotos, tarih türünün kurucusu sayılmaktadır.
— Herodotos’un Tarih adlı bir tek eseri vardır.
9. PLATON (EFLATUN)
— Dünyanın en büyük filozoflarından sayılmak¬tadır.
— Felsefede İdealizmin kurucusudur. Eserlerini diyalog biçiminde yazmıştır. Bazı eserleri şunlardır: Devlet, Kanunlar, Sokrates’in Savunması, Kriton, Phaidon
10. VERGİLİUS
— Pastoral, didaktik ve epik şiirler yazmış bir Latin şairidir.
— Eski Yunan şairlerinin yolunda yürümüş olan Vergilius’un Boculica, Georgica, Aeneis adlı eserleri vardır.
11. HORATİUS
— Latin edebiyatının en büyük şairlerinden sayılmaktadır.
— Yergiler, lirik ve didaktik şiirler yazmıştır.
— Odlar, Epodlar, Yergiler, Mektuplar adlı eserleri vardır.
12. PETRARCA
— Kendisi Latince şiirlerine değer verdiği halde, edebiyat tarihi bakımından, halk diliyle yazdığı İtalyanca şiirleri çok önemlidir.
— Laura’ya olan aşkını anlattığı bu lirik manzumelerde, aşkın her türlü görünüşü inceden İnceye işlenmiştir.
— İtalyanca şiirlerini Canzoniere (türküler) adlı bir kitapta toplamıştır.
— Trionfi adlı eseri allegorik bir eserdir.
13. ÇİÇERO
— Latin edebiyatının ünlü hatiplerindendir. Dil, edebiyat, hukuk, felsefe alanlarında çalışmıştır.
— Konuşmalarında, denemelerinde ve mektuplarında toplum ve toplum sorunları yer alır. En önemli eseri Nutuklar’dır.
B) İTALYAN EDEBİYATI
1. DANTE
— 1265 Floransa doğumlu olan Dante, İtalyan şairi ve politikacısıdır. Küçük yaşından başlayarak dilbilgisi ve mantık başta olmak üzere çağının bütün bilimleriyle uğraşmıştır.
— Rönesans’ı açan en büyük sanatçılardan olmakla birlikte Rönesans’ın temsilcisi değildir.
— En bilinen eseri, ahirete yapılan bir yolculuğu anlattığı İlahi Komedyadır (
2. BOCCACIO
— Manzum ve mensur çeşitli eserler yazmışsa da, dünya edebiyatında küçük hikâye türü¬nün kurucusu ve ilk büyük yazarı olarak tanınmaktadır.
— Hikâyelerinin çoğunda insanoğlunun türlü tutkuları, zaafları, kötülükleri, o devrin haya¬tını bütün girdisi çıktısıyla yansıtacak yolda ve gerçeğe uygun biçimde anlatmıştır.
— En önemli eseri, Decameron’dur.
3. ARİOSTO
— Rönesans devri edebiyatının en önemli temsilcilerindendir.
— Özellikle destan türünde başarı göstermiştir.
— En ünlü eseri, Çılgın Orlando adlı yapma destandır.
4. TASSO
— Rönesans devrinde, destan türünün en büyük şairlerden sayılmaktadır. Eserlerinin konusunu Ortaçağdan, Hıristiyanlık devrinden almakla birlikte, biçim bakımından Homeros’u taklit etmiş, klasik kurallara uymuştur.
— Destan, lirik şiir ve tiyatro türlerinde eserler vermiştir.
— En önemli eseri destan türündeki Kurtarılmış Kudüs’tür.
C) İSPANYOL EDEBİYATI
CERVANTES
— Dünyanın en büyük yazarlarından sayılan Cervantes, Don Kişot adlı eseriyle modern romanın kurucusu olmuştur.
— Şiir, hikâye, roman, tiyatro türlerinde çeşitli eserler vermiş olan Cerventes’in en ünlü eseri, "Don Kişot’tur.
— "Şövalye romanlarını okuya okuya aklını kaybetmiş, Ortaçağ’daki gibi bir gezgin şövalye olmak, dünyadan kötülükleri kaldırmak, haksızlıkları düzeltmek, İnsanlığı mutluluğa kavuşturmak hayaline kapılan Don Kişot , gördüğü her şeyi kafasındaki hayallere benzetir: Yel değirmenlerini, insanlara kötülük eden devlermiş gibi görür, üzerlerine saldırır…"
D) FRANSIZ EDEBİYATI
1. MONTAIGNE
— Rönesans’ın ve Fransız edebiyatının en önemli yazarlarındandır.
— Serbest düşünmenin öncülerinden sayılmaktadır.
— Fransızcayı yabancı öğelerden kurtararak, konuşma dilini yazı dili haline getirmeye çalışmıştır.
— Dünya edebiyatına deneme türünün ilk örneklerini kazandıran ve bu türün temsilcisi sayılan bir şahsiyettir.
— Denemeler adlı eseri vardır.
2. CORNEILLE
— Fransız tragedyasının kurucusu sayılmakta, bu yüzden "tragedyanın babası" diye anıl¬maktadır.
— İnsanları oldukları gibi değil, olmaları gerektiği gibi göstermiştir.
— Tragedyalarının en ünlüleri şunlardır: Le Cid, Horace, Cinna ve Polyeucte.
3. RACİNE
— Fransız edebiyatının ve XVII. yüzyılda Klasisizm akımının Corneille’le birlikte en büyük tragedya şairi sayılmaktadır.
— Comeille’in kahramanları hep iradesi kuvvetli kişilerdir; Racine’in kahramanları ise tutkuların elinde esir kimselerdir. Racine, bu bakımdan, Yunan tragedya şairi Euripides yolunda yürümüştür.
— Andromague, Iphigenie, Phedre adlı tragedyaları ünlüdür.
4. MOLİERE
— Dünyanın en büyük komedya yazarlarından biridir. Devrinde sadece güldürmeyi amaç edinen komedya anlayışına karşılık o, güldürürken düşündüren bir komedya çığırı açmıştır.
— Eserlerini nükte ve tuhaflıktan çok, gülünç adetler ve karakterler üzerine kurmuştur.
— İnsanların ve toplumun İçyüzünü, gülünçlükleri, çirkinlikleri, küçüklükleri, kusurları, ayıpları göz önüne seren Moliere, Fransa’da kendi açtığı karakter ve töre komedyası çığırının en parlak örneklerini vermiştir.
— Gülünç Kibarlar, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Zorla Evlenme, Tartuffe, Zoraki Hekim, Cimri, Hastalık Hastası, Kibarlık Budalası adlı eserleri vardır.
5.
— En çok fabllerde başarı göstermiştir. Çoğu karga, tilki, karınca, kurt, aslan vb. hayvanlar arasında geçen olaylar vasıtasıyla insanların türlü zaaflarını, kusurlarını göstermiştir.
— En ünlü eseri Fabller (masallar)’dir.
6. VİCTOR HUGO
— Şiir, dram ve roman türlerinde çeşitli eserler yazmış olan Hugo, Cromvvel dramının önsözünde romantizmin ilkelerini tespit etmiş; çok parlak ve canlı bir üslûpla anlattığı aşk vb. gibi kişisel duygulardan başka, tabiat, özgürlük, vatan ve insanlık sevgisi ile bütün çağdaşlarının düşüncelerine tercüman olmuş, XIX. yüzyılın en büyük sanatçılarından sayılmıştır.
— Sefiller, Nötre – Dame de Paris, Kral Eğleniyor, Hemani, Sonbahar Yaprakları, Akşam Şarkıları adlı eserleri vardır.
7. BALZAC
— Dünyanın en büyük romancılarından sayılan Balzac, realizmin kurucularındandır.
— Devrinin toplum hayatını ve her tabakadan insanlarını yansıtmakta üstün bir başarı göstermiş, ölmez tipler yaratmıştır.
— İnsanlık Komedyası genel başlığı altında topladığı romanlarını bölümlere ayırmış, her bölüme ait on, on beş eser vermiştir.
— En önemli eserleri arasında Goriot Baba, Vadideki Zambak, Köy Hekimi, Eugenie Grandet sayılabilir.
8. STENDHAL
— Bütün eserlerini, kuru denecek kadar süssüz bir üslûpla yazmıştır.
— Realist roman çığırının en önemli yazarlarındandır.
— Gezi, anı, deneme, hikâye ve roman türlerin¬de eserler vermiş olan Stendhal’in en önemli eserleri, Kırmızı ve Siyah ile Parma Manastırı adlı romanlarıdır.
9. FLAUBERT
— Realizm adı verilen edebiyat okulunun kurucusu ve en büyük temsilcisi sayılmaktadır.
— Eserlerinde kendi kişiliğini gizlemiş, kahramanların duygu ve hareketlerinin gerçeğe uygun olmasını sağlamış, biçim kusursuzluğuna ve üsluba son derece önem vermiştir.
— Madam Bovary, Salambo, Duygusal Eğitim adlı eserleri vardır.
10. BEAUDELAİRE
— Şiirde biçim kusursuzluğuna önem vermekle birlikte, daima kendi izlenimlerini anlatması, açıklığa değil kapalılığa önem vermesi, duyguları kelimelerin açık anlamlarıyla anlat¬maktan çok ahenkleriyle sezdirmeye çalışması bakımından sembolizmi müjdelemiştir.
— Kötülük Çiçekleri adlı şiir kitabı ünlüdür.
11. EMİLE ZOLA
— Natüralizmin kurucusu ve en önemli temsilcisidir.
— Deneysel roman geleneğini başlatmıştır.
— Bir üslûpçu olmamakla birlikte, tasvir ettiği sahneleri göz önünde canlandırmakta üstün bir başarı göstermiştir.
— Meyhane, Germinal, Nana adlı eserleri ünlüdür.
12. MAUPASSANT
— Fransız edebiyatının en ünlü küçük hikâye yazarıdır. "Maupassant tarzı" öykü anlayışı edebiyat tarihine geçmiştir.
— Gözleme çok önem vermiştir. Özentisiz bir üslupla yazmıştır.
E) ALMAN EDEBİYATI
1. GOETHE
— Şiir, tiyatro, roman gibi çeşitli türlerde verdiği eserlerle Alman edebiyatının olduğu kadar bütün dünya edebiyatının da büyük şahsiyetlerinden biridir.
— Alman edebiyatında romantizm hareketinin başında bulunmuş, İtalya’yı gezdikten sonra, eski Yunan ve Latin sanatının etkisiyle sade, sakin ve saf bir edebiyat çığırına dönmüştür.
— Lirik bir şairdir. Şiirlerinin çoğunda geçirdiği çeşitli aşk maceralarının izlenimlerini anlatmıştır.
— Şiirlerinde, halk şiirlerinin söyleyiş ve ahenk olanaklarından yararlanmıştır. Daha sonraları birtakım felsefi şiirler de yazan Goethe, Faust adlı büyük dramında hayat felsefesini işlemiştir.
— Genç Werther’in Istırapları, Roma Elejilerigibi eserleri vardır.
2. SCHILLER
— Romantik tiyatronun en önemli şairlerindendir. Dramlarında genel olarak özgürlük sevgisini işlemiştir.
— Haydutlar, Don Carlos, Mar