SALÂH BİRSEL

1919’da Balıkesir’in Bandırma ilçesinde doğdu. 1999 yılında İstanbul’da yaşamını yitirdi. Ortaöğrenimini İzmir’de Saint Joseph Fransız Okulu ve İzmir Erkek Lisesi’nde tamamladı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne girdi. 2 yıl sonra aynı üniversitenin Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümüne geçti, 1948’de mezun oldu. 1943-1949 arasında İstanbul Nişantaşı Ortaokulu’nda Fransızca öğretmenliği, 1953-1956 arasında iş müfettişliği, 1956-1960 arasında Edebiyat Fakültesi Kütüphane Müdürlüğü, 1960-1973 arasında Türk Dil Kurumu Yayın Kolu Başkanlığı yaptı. İlk şiirleri 1937’de "Gündüz" dergisinde yayınlandı. 1940-1950 arasında "İnkılapçı Gençlik", "Sokak", "İnsan", "Seçilmiş Hikayeler" gibi dergiler şiirlerine yer verdi. "Yenilik", "İnsan", "Sokak" ve "Nokta" dergilerinin yayını çalışmalarına katıldı. Şiirleri öncelikle zekaya, ince alaya dayanan yergi ağırlıklı şiirler. Garip ve İkinci Yeni akımlarını kendine göre yorumlayarak uzaktan izledi. Şiirlerinde halk şiirine yaklaşan bir söyleyiş yöntemine ulaştı. Yalın üslubu, hoşgörülü konu seçimleri ve ince alaylı yaklaşımıyla, kendine özgü farklı bir yerde bulundu. Asıl ününü 1970’lerde peş peşe yayınlanan "denemelerle" kazandı. Günlük konuşma dilinde pek az bilinen sözcük ve deyimlerden başka, kendi yarattığı ilginç deyişleri de sıkça kullandığı ve anlatımına egemen kıldığı alaycı tavrıyla bu denemelerde özgün bir üslup yarattı. "Salâh Bey Tarihi"ni oluşturan "Kahveler Kitabı", "Ah Beyoğlu, Vah Beyoğlu", "Boğaziçi Şıngır Mıngır", "Sergüzeşt-i Nono Bey", "Elmas Boğaziçi" ve "İstanbul-Paris" kitaplarında, geçmişin İstanbul kahvelerini, Beyoğlu ve Boğaziçi’nin sanat çevrelerini anlattı. 1990’larda büyük bir coşkuyla tekrar şiire döndü. İroni ve humor özellikleri taşıyan şiirleriyle modern şiirimizi tema ve dil bakımından demokratlaştırdı, geliştirdi.

________________________________________

ŞİİRLERİ

İlk şiiri 1937 yılında Gündüz dergi­sinde yayımlanan ve 1949 yılına ilişkin bir güncesinde "şiir fikirler­le değil, kelimelerle yazılır" diye be­lirten Salâh Birsel, bu görüşünü ilk şiir kitabı olan Dünya İşleri’nden (1947) Haydar Haydar’a (1972) kadar özenle sürdürmüştür. Kendi yaşamıyla ilgili şiirlerinin yer aldığı Dünya İşleri’nde, gündelik yaşam konusunu işlediği görülür. "Ben"in çevresinde dönen bu şiirlerde, çatışkıları, hiçbir zaman bir sorun­sal durumuna getirmeden, yalnızca betimleyerek sunmayı amaç alan Birsel’in, Hacivat’ın Karısı (1955) adlı yapıtındaysa "ben" konusunun "ben’ in aşkı"na doğru genişlediği görülür (aynı yapıtta, gündelik ya­şamın çeşitli durumlarını işleyen, bu arada ev yaşamının yergisini yapan şiirler de yer alır}. Salâh Birsel’in aşağı yukarı bütün şiirlerinde ya­şanmışın hissedilmesi değil, akılla kavranışı söz konusudur. Gülmecenin ve ince alayın da eşlik ettiği şiirlerinin özelliklerinden biri de, bilinçli olarak şiirsellikten kaçışın or­taya koyduğu yalınlıktır 

DENEMELERİ 

Salâh Birsel Haydar Haydar adlı şiir kitabından sonra deneme türü­ne ağırlık verdi ve bu alandaki çalış­malarını iki doğrultuda sürdürdü: Bilinen anlamda denemeler ile bir çeşit deneme-inceleme türü olan Salâh Bey Tarihi. Denemelerinde genel olarak edebiyatı ana eksen olarak ele alan Salâh Birsel, düşün­celerini, bu eksen çevresinde yergi, gülmece ve ince alay eşliğinde geliş­tirir. Salâh Bey Tarihi ‘ni oluşturan kitaplarındaysa, İstanbul’un, Boğaz­içi’nin, İstanbul’daki kahvelerin, vb. tarih kitaplarında belirtilmeye de­ğer görülmeyen ama kendisine göre asıl İstanbul’u oluşturan tarih kesitini anlatmaya çalışır. Bu, bir an­lamda da, İstanbul uygarlığını oluş­turan insanların Salâh Birsel gözüy­le anlatılan bireysel tarihidir. Denemelerinde kendisine özgü bir üslup geliştiren yazar, özgün bir söz dağarcığı ve tümce yapısıyla, dilin bütün olanaklarım kullanmaktadır.    

ESERLERİ

ŞİİR:

Dünya İşleri (1947)

Hacivat’ın karısı (1955)

Ases (1960)

Kikirikname (1961)

Haydar Haydar (1972)

Köçekçeler (1981)

Bütün Şiirleri (1986)

Varduman (1993)

Yalelli (1994)

İnce Donanma (1995)

Rumba da Rumba (1995)

Yaşama Sevinci (1995)

Çarleston (1995)

Baş ve Ayak (1997)

Sevdim Seni Ey İnsan (1997)

DENEME, ELEŞTİRİ, GÜNLÜK:

Şiirin İlkeleri (1952)

Günlük (1955)

Sev Beni Sev (1957)

Kendimle Konuşmalar (1969)

Şiir ve Cinayet (1975)

Kahveler Kitabı (1975)

A Beyoğlu Vah Beyoğlu (1976)

Kuşları Örtünmek (1976)

Kurutulmuş Felsefe Bahçesi (1979)

Boğaziçi Şıngır Mıngır (1980)

Halley Kimi Kurtarır (1981)

Paf ve Puf (1981)

Hacivat Günlüğü (1982)

Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi (1982)

Amerikalı Tolstoy (1983)

İstanbul-Paris (1983)

Bir Zavallı Sarı At (1985)

Yapıştırma Bıyık (1985)

Şişedeki Zenci (1986)

Asansör (1987)

Kediler (1988)

Aynalar Günlüğü (1988)

Seyirci Sahneye Çıkıyor (1989)

Bay Sessizlik (1990)

Nezleli Karga (1991)

Yaşlılık Günlüğü (1992)

Gandhi ya da Hint Kirazının Gölgesinde (1993)

Gece Mavisi (1994)

Papağanname (1995)

Yanlış Parmak (1996)

ROMAN:

Dört Köşeli İnsan (1961)

İNCELEME:

Fransız Resminde İzlenimcilik (1967)